Als je omschrijft dat de Boerendag in het dorp Alphen, gelegen in de gemeente Alphen-Chaam, populair is in Alphen en diens wijde omgeving, dan doe je het evenement ernstig tekort. Razend populair is een betere omschrijving en het beste bewijs is dat de Boerendag dit jaar voor de negenendertigste keer wordt gehouden. Die wetenschap krijgen we te horen uit monde van Bianca van Tilburg, de dame die, vanzelfsprekend met de nodige assistentie, min of meer verantwoordelijk is voor het in juiste banen leiden van het onderdeel Mudracen op de Boerendag. Het Mudracen is pas later onderdeel geworden van de Boerendag en zal volgend jaar op 10 augustus haar tienjarige jubileum vieren. Dat het Mudracen een solide plaats verovert heeft op de Boerendag kun je in het komende deel 2 van ons verslag lezen. Dat de voltallige terrein.nu crew ruim voor het Mudracen, dat later in de middag van start gaat, aanwezig is op het evenement heeft alles te maken met het feit dat er van alles te zien is en te beleven valt. Ben je geïnteresseerd in (oude) techniek, tractoren en het leven op de boerderij en de ontwikkelingen daar in, dan is een bezoek min of meer een ‘must’. Daarnaast valt er nog veel meer te zien en het leuke is dat je de vrouw en kinders gerust mee kunt nemen, want ook zij hoeven zich geen seconde te vervelen! We nemen je graag mee op een wandelingetje dat vooral ’terug in de tijd’ gaat, maar met een knipoog naar vandaag.
Boven en onder: Tegenwoordig zijn ze weer nieuw te koop, transportfietsen zoals ze er vroeger uitzagen. Dit zijn de echte oudjes, hetgeen je onder meer op kunt maken uit het gemis van een handrem. In de regel zat er alleen een terugtrap rem op die oudjes.
Bescheiden decibellen mix. We treffen het met het weer, want de zon laat zich, na een periode van meer dan voldoende regen, regelmatig van haar beste kant zien. Het is dan ook lekker druk. Het geroezemoes van stemmen wordt bijna doorlopend overstemd door de ‘hakkepuf’ geluiden van tractoren en stationaire machines, afgewisseld door klapperende geluiden van ouderwetse landbouw machines en zo nu en dan het gehinnik van een paard, het boe geroep van een koe en het gemekker van een geit. En dan zijn er nog de nodige verrassende geluiden die zo nu en dan over het terrein zweven als tromgeroffel en het snerpende geluid van miniatuur trekker-trek modelletjes.
Boven: Een Opel Kadett Stationwagon (deze stamt uit 1971) zie je nog maar zelden.
Twee keer boven en twee keer onder: De wereld van de miniatuur modellen voor het auto-trek. Ze zien er vaak bedrieglijk echt uit en er worden, net als vandaag, heuse wedstrijden gehouden. Indrukwekkend zijn ze stuk voor stuk, helemaal de modellen met straal aandrijving zoals de drie exemplaren rechts op de foto.
Boven: De Poolse Ursus C-45 van kort na de oorlog is een kopie van de vooroorlogse Duitse Lanz-Bulldog. Prachtig om te horen en zien, want ook al zou je stokdoof zijn, aan de hand van de zichtbare ‘pufjes rook’ die de uitlaat verlaten kun je het toerental van de motor opmaken. Bedenk daarbij wel dat het een (liggende) eencilinder tweetakt motor is, dus bij ieder zichtbaar pufje gaat de krukas één keer rond. Het is een zogeheten ‘gloeikopmotor’ met een zeer lage compressie die in principe op diesel loopt, maar ook genoegen neemt met petroleum, afgewerkte olie en andere (goedkope) inferieure brandstoffen. De werking van een gloeikopmotor hebben we in het verleden wel eens uitgebreid beschreven maar wil je die weten omdat je dat gemist hebt; op Wikipedia wordt deze eveneens uitvoerig beschreven. Op de foto hieronder ter vergelijk een Lanz-Bulldog in actie.
Boven en drie keer onder: Trekker-trek zoals dat vroeger gedaan werd. Blokken beton van steeds groter formaat werden onderling met elkaar verbonden middels kabels en kettingen; de kleinste als eerste en vervolgens steeds groter. Ze worden langs de baan tegen de rijrichting in gelegd met de kleinste vooraan bij de start. De voorste ketting wordt aan de tractor bevestigd en zodra deze gaat rijden trekt hij het eerste blok beton om en begint het slepen. Naarmate hij verder rijdt, trekt hij telkens een volgend blok om en krijgt hij dus steeds meer en bovendien grotere blokken beton achter zich aan.
Boven en onder: De vanaf 1952 ‘made in Argentina’ Pampa tractor is eveneens een kloon van de Duitse Lanz-Bulldog. Ze werden tot in 1962 gebouwd maar hoeveel is niet bekend. Schattingen van de productie lopen uiteen van 3.500-4.000 stuks.
Boven: De Puch en Tomos brommers zijn eind jaren zestig en begin jaren zeventig de brommers waar de jeugd op gezien wil worden. We krijgen sterk de indruk dat de dame op de zwart met rode Puch eveneens haar jeugd beleefde in die jaren. Wellicht kwam ze je toen met wapperende haren voorbij suizen, want een helm is in die jaren niet verplicht.
Onder: Zin in een gekookt eitje? Ach ja, waarom niet. Even de kook er over in het koelwater van een Lister-Petter stationaire motor.
Boven: Op zoek naar gereedschappen, zowel oud als wat minder oud? Volop!
Boven: Gezien zijn schoenen moet het welhaast een off-road pastoor zijn…
Boven: Soms is het land van herkomst overduidelijk…
Onder: Vroeger was maandag ‘wasdag’…
Boven en onder: Kennen we ze nog, de gereedschappen die de nodige handvaardigheden en kunde vereisten? De zeis kennen we hooguit nog als het gereedschap van ‘Magere Hein’ die mensenlevens maait, ofwel het symbool van de dood. Onder een veelvoud aan tangen voor allerhand doeleinden.
Boven twee keer: Dat er, met name bij het opstarten, bij die oude stationaire (Kromhout) motoren nog wel eens een rookwolkje de lucht in wordt gepuft is een understatement, maar ach, wie let daar nu op?
Onder: In de feesttent kun je doorlopend luisteren naar Nederlandse muziek. Althans, die horen wij als we even een fris drankje nuttigen. Dat de zang niet altijd even zuiver is, is bijzaak, maar ach, wie let daar nu op?
Boven: Al vroeg in de middag worden de voorbereidingen getroffen voor de naderende Mudrace.
Boven: Citroën HY bus, het Franse antwoord op de Duitse VW bus.
Boven: ‘Blikvoer’ voor motoren.
Boven: Links een T Ford Tourer uit 1923. Die beleeft nu dus zijn honderdste verjaardag. Was destijds te koop in alle kleuren, zo lang het maar zwart was. Rechts een zes jaar jongere Ford Model A Phaeton uit 1929.
Boven en onder: Een prachtige Scania wordt geflankeerd door een net zo prachtige M.A.N. die eigendom is van ‘de vakantie MAN’….
Boven en onder: Klap, boem, snerp, ratel, piep, bonk, knars en het koren wordt machinaal gedorst… In één woord: grandioos (om te zien en horen)!
Boven: Kunststof staat nog in de kinderschoenen bij de eerste stationaire motoren en kom je dan ook niet direct tegen.
Boven en onder: Dorsen van graan wordt in het verleden gedaan met de zogeheten dorsvlegel. Hieronder de vlegels… uhhh, sorry, de mannen van het dorsen met de vlegel, genietend van een kopje koffie. Het woord vlegel heeft namelijk twee betekenissen. Een vlegel kan zijn een werktuig om te dorsen en bestaat dan meestal uit een lange, dunne en een korte dikke stok welke aan één eind beweegbaar samengebonden zijn door een riem (er zijn meerdere uitvoeringen van dorsvlegels). Een tweede betekenis is die van brutaal, onbeleefd of kwajongen. Op de achtergrond een heuse molen en zowaar een nest met ooievaars…
Boven en onder: Er zijn meerdere thema’s op de Boerendag zoals daar zijn de Unimog’s, op deze foto’s met antieke woonwagens. Twee andere thema’s zijn de VW bussen en Steyr met vooral tractoren.
Boven en onder: Een greep uit de VW bussen die op het evenement te bewonderen van. Op de foto boven in de ‘hippie’ stijl, want door hen heeft de bus deels haar populariteit te danken. Onder in een ‘etalage’ uitvoering die je maar weinig ziet, maar die het utilitaire karakter duidelijk demonstreert.
Steyr-Daimler-Puch (SDP). Als geschreven is een van de thema’s Steyr tractoren. Steyr is onderdeel van het Oostenrijkse Steyr-Daimler-Puch waarbij Daimler verantwoordelijk is voor luxe personenauto’s, Steyr trucks (hoort tegenwoordig bij MAN AG) en tractors (tegenwoordig bij Case New Holland, kortweg CNH) produceert en Puch het historische merk is van motorfietsen en bromfietsen. Veel off-road liefhebbers kennen Steyr van de Haflinger en de Pinzgauer en van Daimler kennen we natuurlijk de MG-G klasse, welke overigens in de Oostblok landen onder de merknaam Puch wordt verkocht. Minder bekend is dat ook de Europese Jeep Grand Cherokee, de Volkswagen Syncro, de Fiat Panda 4×4 en de Chrysler Voyager in Oostenrijk van de band rolden. Een Puch bromfiets heb je al voorbij zien komen met daarop een dame. Op de foto boven zie je een Puch in het licht bruin. Ouderen zullen de Puch zeker kennen, maar veel minder bekend is dat ze niet alleen motorfietsen en brommers produceerden, maar ook fietsen zoals je op de foto hieronder kunt zien!
Op de Boerendag zijn de Steyr tractoren het hoofdthema. Er staan er vele tientallen en regelmatig maken de meesten een ererondje over een daarvoor afgezet stuk terrein. De productie van civiele tractoren start bij Steyr na de oorlog (1947) en in eerste instantie zijn ze groen. Daarna worden ze oranjerood om tenslotte hun huidige kleur rood met heel licht grijs (of is het gebroken wit?) te krijgen. We laten ze op de foto’s hieronder in chronologische volgorde voorbij komen, dus eerst de aller oudsten.
Boven: Twee Steyr’s type 80, een niet gerestaureerd exemplaar uit 1950 en de ander fraai gerestaureerd. De startmotor ben je zelf, want je moet ze middels de handel in de neus aanslingeren. Loopt hij eenmaal, dan worden er zomaar 13 paardenkrachten op de wereld losgelaten!
Onder: In de tegenwoordige tijd zijn ook de Steyr tractoren van alle gemakken en hulpmiddelen voorzien zoals niet alleen een stuurwiel voor, maar ook achter. Hoef je bij het achteruit rijden en/of manoeuvreren niet steeds met je hoofd omgedraaid te zitten.
Boven: Het waarom van twee tractoren één maken ontgaat ons even en helaas is de eigenaar op dat moment spoorloos dus kunnen we het hem niet vragen. De grote wielen voor zijn in ieder geval hydraulisch te sturen.
Boven: Miniatuur modellen en vanzelfsprekend op een Boerendag zijn tractoren de hoofdmoot.
Onder: Creatief met takken en kurk. De voorkant van de vogelhuisjes zijn namelijk gemaakt van wijnkurken.
Boven twee keer en een keer of zes onder: Als gezegd, ook de kinderen hoeven zich geen seconde te vervelen.
Boven en onder: Voor je eigen glaasje melk zelf de koe melken of even op een ‘merkkoe’ (Lakenvelder) zitten voor de foto…
Boven: Touw slaan heet dat.
Boven: Bij een leuke dame met twee leuke honden ontkomen we er niet aan om de ontspanknop van onze camera in te drukken.
Boven: Ze zijn er weer, de EHBO dames die vorig jaar het leven gered hebben van fotograaf Jan Houtkoop en uw fotograaf/verslaggever. Fotograaf Jan ontving een steek van een levensgevaarlijke, moorddadige wesp van, naar een voorzichtige schatting, rond de 57 kilo. Minstens. Vermoedelijk een hoornaar met een dubbele portie krypton achter zijn kiezen. Een normaal mens zou dat beslist niet overleefd hebben, maar dankzij Jan’s ijzersterke gestel en ware doodsverachting kon hij na behandeling door beide dames gewoon verder fotograferen alsof er niets gebeurd was. Uw verslaggever verloor op ongelukkige wijze zijn evenwicht waardoor hij gespiesd werd door een houten balk met een lengte van 180 cm. en een gewicht van circa 39 kilo. Ook deze balk werd door de dames, weliswaar met behulp van een kettingzaag, vakkundig uit zijn lichaam verwijderd. Dat deze blessures/wonden indruk gemaakt hebben op de dames is zeker, want ze herkenden de twee heren onmiddellijk! Afzender: Baron von Münchhausen….
Onder: MB-Trac.
Boven en onder: De Alpacas zijn tamelijk populair als ‘fotomodel’.
Boven: Zowaar komen we nog een bekende uit de 4×4 wereld tegen met een stand: Lumberjack Outdoor.
Boven: Melodieus tromgeroffel van een ensemble dames.
Boven en onder: De Brouwerij in het verleden en onwillekeurig denken we dan aan het Cocktail Trio met hun song ‘Batje Vier’. Dat zal weinig mensen iets zeggen, want het liedje is veel bekender als ‘Leve de man die het bier uitvond’.
Boven en onder: Ploegen en eggen met paarden komt nog maar zelden voor. De kunst van klompen maken gelukkig nog niet.
Boven: Nationale trots uit het verleden in vier verschillende uitvoeringen, de DAF met ‘jarretel’ aandrijving zoals vaak spottend werd gezegd. Je kunt zeggen wat je wil, maar tegenwoordig is de Variomatic zoals de traploze aandrijving officieel heet, te vinden over de hele wereld en niet alleen in auto’s.
Onder: Tin gieten wordt al eeuwen gedaan en speelde destijds een grote rol in het huishouden (borden, lepels, schalen, kannen). Tegenwoordig is het vooral decoratief. Het maken van de mallen is een waar kunststukje op zich en Rob laat ons enkele voorbeelden zien hoe gedetailleerd de tinnen afbeeldingen er uit komen te zien. Vroeger gebruikte men vormzand of brons voor de mallen maar tegenwoordig kunststof. Tin is als materiaal bruikbaar voor het gieten omdat het een laag smeltpunt heeft van 232° Celsius. Als het net gegoten is glimt het als zilver en het krijgt nog meer glans als je het polijst.
Einde Boerendag deel 1… De start van het Mudracen staat gepland op 17.45 uur. Standhouders en andere genodigden zien we zich opmaken om te vertrekken We hebben daarom een klein uurtje over dat we besteden aan een hap eten, het gadeslaan van de mudracers die druppelsgewijs arriveren op het wedstrijd terrein en een babbeltje met enkele bekende off-roaders. Stay tuned dus, tenminste, als je op zoek bent naar modder die om je oren vliegt…
Fotografie: Ad Woolthuis, Jan Houtkoop, Peter Bouwmans & Martin Brink. Tekst: Martin Brink.
